FİBA VE FİFA Uygulamaları
FİBA VE FİFA Uygulamaları Açısından Oyuncular ve Kulüpler Arasında Anlaşmazlıkların Çözüm Yolları ve Basketbol Tahkim Yargılaması
Değerli arkadaşlar, bu makalede Oyuncular ve Kulüpler arsındaki anlaşmazlıkların çözüm yolları, FİBA ve FİFA açısından karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Öncelikle şunu belirtmek isterim ki, makalemiz FİBA uygulamaları açısından bir inceleme olup, FİFA uygulamalarının farklılıklarına yeri geldiği zaman değinilecektir. Burada amaçlanmak istenen, Futbol ile ilgili bir çok makale ve araştırma yapılmışken basketbol için bu konular irdelenmemiştir.Bu nedenle çalışma, basketbol açısından kulüpler ile oyuncular arasında oluşan anlaşmazlıkların çözümüne, bir nebze olsun ışık tutmayı amaçlamıştır.
Konuyu daha iyi açıklamak için iki tane örnek ele alalım.Bir tanesi Avrupa’da basketbol oynayan Amerikalı bir basketbolcu , diğeri ise , kendi ülkesi dışında başka bir Avrupa liginde futbol oynayan,bir futbolcu olsun.Amerikalı basketbolcu 4 yıllık bir sözleşme ile Türkiye’de basketbol oynamakta iken Futbolcu ise Rusya’da futbol hayatına devam etsin ve üç yıllık bir sözleşmesi olsun.
Türkiye’de basketbol oynayan Amerikalı Basketbolcunun takımının antrenörü değişiyor, ve oyuncuya başka bir oyuncu almak istediğini ve onu takımda görmek istemediğini belirtiyor. Oyuncu ise daha 4 yıllık sözleşmesi olduğunu ve bu şekilde sözleşmesinin fesih edilemeyeceğini söylüyor. Aynı şekilde Rusya’da oynayan futbolcu da, sözleşmesinin fesih edilmesiyle karşı karşıya kalıyor.Oysa futbolcunun da , üç yıllık kontratı var ve maaşını almak istiyor.Şimdi bu iki uyuşmazlık ile ilgili gelişmelere ve uygulamalara bakalım.
Bu tip uyuşmazlıklarda Uluslararası Federasyonlar (FİFA ve FİBA) ne kadar rol oynamaktadırlar? Burada hemen belirmek isterim ki FİBA hiçbir rol üstlenmiyor.FİBA’da oyuncular ile kulüpler arasındaki uyuşmazlıklarda sorumluluk , oyuncular ve kulüplerdedir.Nitekim benzer durumlarda birçok oyuncu,FİBA’ya başvurmuş ancak uyuşmazlığın çözümü ile ilgili olumlu bir cevap alamamışlardır.Bu durum ile karşılaşan oyuncular, yerel mahkemelere başvurmak zorunda kalmış ve dilini ve sistemini bilmedikleri bir hukuk sistemi içinde çoğunlukla davaları kaybetmişlerdir.FİBA oyuncu temsilcilerinden gelen yoğun istek üzerine, 2006 yıllında bir karar almış ve oyuncuların, haklarını korumak ve alacaklarını almalarını sağlamak için bir sistem kurulmasına karar vermiştir.İlk olarak , FİBA’nın İsviçre Hukuku içerisinde bağımsız bir tahkim mahkemesi oluşturma yoluna gideceği yönünde bir görüş vardı.Ancak kurulacak olan bir Spor Tahkim mahkemesinde süreç çok uzun olabilir.Sporcuların alacaklarını daha kolay ve kısa sürede almalarını sağlayacak bir sistemin oluşturulması daha akılcı olacaktır.Burada hemen belirtmeliyim ki, FİBA burada sadece hakemleri atayan bir kurumdur.Anlaşmazlık ile ilgili herhangi bir bağlantısı yoktur.
FİFAFutbolda ise durum biraz farklıdır.FİFA’da sözleşmenin feshi ile ilgili düzenlemeler mevcuttur.Diğer bir deyimle FİFA bir kulübün , bir oyuncu ile ne zaman sözleşmesini fesih edebileceğini, bu fesihten dolayı hangi sonuçların oluşacağını düzenleyen kurallara sahiptir.Diğer bir deyimle FİFA ,FİBA’dan farklı olarak uyuşmazlık çözüm sürecinin içindedir. FİFA bu süreçte Uyuşmazlık Çözüm Kurulu (Dispute Resolution Centre) (DRC) isimli bir organ oluşturmuştur. Bu durumda örneğimizde Rusya’da top koşturan futbolcunun davası Uyuşmazlık Çözüm Kurlunda görülecektir.
DRC 2011 yılında kurulmuştur ve uluslararası bir FİFA kurumudur. Diğer bir deyimle FİFA içinde bir organdır ve bağımsız bir spor tahkim mahkemesi değildir.
FİBA da ise , örneğimizde Türkiye’de oynayan Amerikan vatandaşı oyuncunun sözleşmesinde bir tahkim şartı yoksa , bu oyuncu alacağını tahsil etmek için yerel mahkemelere başvurmak zorundadır.Bu sistem karşılıklıdır.Diğer bir deyimle Kulüpler de takımı bırakıp giden oyuncu aleyhine dava açabilir, sözleşmede tahkim şartı varsa tahkime başvurabilir.Bu sistem gönüllülük esasına dayanan bir sitem olup, zorunlu bir durum söz konusu değildir. Sözleşmelerde tahkim şartı varsa ,tahkime gidilir.
FİBA tahkim kurulu, (FAT) (FİBA Arbitiral Tribunal) , 2009 yılında ismi (BAT) (Basketbol Arbitiral Tribunal) olarak değiştirlmiştir. Bu konuya ileride değinilecektir.BAT kararları nihai kararlardır.Tahkim kararlarının icrası , Tahkim Kararlarının İcrasına ve Tanınmasına İlişkin New York Sözleşmesi çerçevesinde gerçekleştirilir.Burada uygulanan yaptırımlar , parasal yaptırımdan, uluslararası oyuncu transfer yasağına , uluslararası organizasyonlara katılma yasağına kadar gider.FİFA ise bu sayılanlara ek olarak, puan silme veya bir alt lige indirme cezaları da verebilir.örneğimize dönersek,FİBA öncelikle verilen kararın yerine getirilmesini isteyecektir .Tahkim kurulu tarafından verilen karar yerine getirilmediği takdirde, takıma para cezası verilecektir.Bu para cezası da ödenmediği takdirde , FİBA ilgili federasyona yazı yazacaktır ve bu para cezasını ödemesini talep edecektir.Devamla ilgili takımın yurtdışına transfer yapmasına izin vermeyecektir.Bu yaptırımları uygulayarak, kararını uygulatacaktır. Bu sistemin işlemesi için gerekli olan tek şart, oyuncuların sözleşmesinde tahkim şartının bulunmasıdır.
FİFA’ya baktığımız zaman, UÇK dışında bir seçeneğiniz yoktur. Bunun nedendeni,Uluslararası Federasyonun kurallarına ve düzenlemelerine uyacağını taahhüt etiğinizi gösteriri sözleşmeleri imzalamanızdır.Dolayısıyla örneğimizdeki futbolcu gibi diğer oyuncularda DRC veya Türkçe adıyla UÇK’nın kurallarına tabiidir.UÇK’da, bir başkan, bir başkan yardımcısı, oyuncuların temsilcileri ve kulüp temsilcileri tarafından önerilen ikişer üye bulunur.Atama FİFA’nın İcra Komitesi tarafından yapılır.FAT yada yeni adıyla BAT’de ise durum farklıdır.En az üç hakem bulunur.Şu sıralarda dört hakemle toplanıyor.Tahkim Mahkemesi başkanı FİBA Merkez Kurulu tarafından, hakemler ise BAT başkanı tarafından atanmaktadır.
USUL KURALLARI
DRC’de FİFA Tüzüğü, oyuncular Statüsü,Transfere İlişkin FİFA Düzenlemeleri ve Oyuncuların Statüsü Komitesi Usul Kuralları uygulanmaktadır.FİBA Tahkim Kurulu ise, FİBA İç Tüzüğü kurallarını uygular.
Uygulanan sürece bakıldığı zaman, FİFA’da uyuşmazlığın tarafları,oyuncular,kulüpler,antrenörler,lisanlı oyuncu temsilcileri ve FİFA üyeleridir.Başvuru FİFA dillerinden herhangi biri ile, FİFA Genel Sekreterliğine yapılır.DRC üyelerinin uygun gördüğü her türlü kanıt kabul edilir.FİBA Tahkim kurulunda ise , tahkim mahkemesi, FİBA Üyelerinin ve üye ülke federasyonlarının dahil olduğu davalara bakmayacaktır.Çünkü hakem atamalarında FİBA sorumludur . Bu durum tahkim mahkemesinin bağımısızlığıyla bağdaşmaz.FİBA Tahkim Mahkemesi yazışmalara yalnızca internet üzerinden ve İngilizce olarak yapılır.UÇK bünyesinde yapılan işlemler ücretsizdir.FİBA Tahkim Kurulu ise ücretli çalışır.Bunun nedeni FİBA Tahkim Kurulunun bağımsız bir kuruluş olmasıdır. FİBA’nın bu kuruluşla herhangi bir bağlantısı yoktur.FİFA ‘da ise durum farklıdır.FİFA uyuşmalık Çözüm Kurulu için çok büyük yatırımlar yapmaktadır.UÇK, FİFA’ya doğrudan bağlı bir kuruluştur.FIBA Tahkim kurulu’nun aksine,UÇK önünde gerçekleşen işlemler bedelsizdir.FIBA , BAT konusunda herhangi bir yatırım yapmamaktadır.Çünkü söz konusu olan bağımsız bir tahkim mahkemesidir.FIBA’nın , tahkim kurumuyla herhangi bir bağlantısı yoktur.FİFA ise bu anlaşmazlıkları çözmek için kendi bünyesinde bir kuruluş kurmuştur ve bu kuruluşu işletebilmek için çok büyük meblağları gözden çıkarmıştır.
FİFA’da anlaşmazlığın UÇK’da görülmesi için uluslararası bir boyutunun olması gerekmektedir. Dolayısıyla Türkiye’de oynayan ,Türkiye pasaportlu bir oyuncu , anlaşmazlığın çözümü için UÇK’ya başvuramayacaktır.FIFA kurallarına göre yerel olarak işleyen bir tahkim kurulunun varlığı halinde DRC yetkili olamıyacaktır.FIBA tahkim kurlu ise herhangi bir şekilde uluslararası anlaşmazlıklarla sınırlı değildir.Dolayısıyla BAT’ne , sözleşmesinde tahkim şartı bulunan herkes başvurabilir.
YARGI YETKİSİNİN KAYNAĞI
Dünyadaki bütün futbolcular FIFA düzenlemelerini ve dolayısıyla UÇK’nu kabul etmek zorundadır.Oyuncular aynı zamanda ulusal mahkemelere de başvurabilme imkanına sahiptir.
FIBA Tahkim kurlunun , yetkisi tahkim anlaşmasından doğar. Sözleşmenizde bir tahkim şartınız varsa veya diğer taraf ile bir tahkim anlaşması imzalarsanız ,Basketbol Tahkimine başvurabilirsiniz.FIBA Tahkim Kuruluna başvurmanın şekline FIBA.com. adresinden kolayca ulaşabilirsiniz.
FIFA ,UÇK’da çoğunlukla en az üç üye bulunmaktadır.Beş üyenin bulunduğu kurullar da vardır.
FIBA Tahkim kurulunda herhangi bir alt sınır yoktur.Ancak giriş ücreti olarak 3.000 EURO ödemeniz gerekmektedir.Tek hakimden oluşan bir panel ile sonuca hızlı bir şekilde ulaşırsınız.
UÇK’da gerçekleştirilen FIFA duruşmaları bedelsizdir.Genel olarak sözlü duruşma yapılmaz,yani sözlü duruşma yapılması istisnadır.
FIBA Tahkimi süresince ,mahkeme kendi giderlerini karşılamak durumundadır.Dava açıldıktan sonra hakem dosyaya bakar ve değerini belirler.Ayrıca hakem de ücret alır.FIBA Tahkiminde de işlemler yazılı olarak gerçekleştirilir.Bu kuralın istisnası taraflardan birinin duruşma istemesidir.
ESASA UYGULANACAK HUKUK
FIFA kurallarının, spora özgü kuralların,FIFA Tüzüğünün,düzenlemelerin ışığında UÇK karar verir.
FIBA Tahkiminde ise “ex aequo et bono” (hakkaniyet ve nefaset ile kara verme) uygulanır.Bu uygulama sürecin olabildiğince kısa olmasını sağlar ve bence de doğru olan bir uygulamadır.
Sonuç itibariyle FIFA ve FIBA yargılamalarında zamana karşı yarışırsınız ve zaman sınırlaması vardır.FIBA Tahkiminde hakem kaybedeb tarafı tahkim masrafları ve karşı tarafın masraflarını ödemeye mahkum eder.
FIFA yargılamasında ve FIBA yargılamasında CAS temyizine başvurmak mümkündür.Ancak şu noktayı belirtmeden geçemeyeceğim.FIBA yargılamasında “ex aequo et bono” temelinde karar verildiği için CAS yargılamasında da bu esasa göre temyiz incelemesi yapılır.Bu nedenle FIBA yargılaması sonucu verilen kararların hemen hemen tümü CAS’da kabul edilir.
KARARLARIN TENFİZİ
FIFA UÇK kararlarının ve FIBA Tahkiminin kararlarının yargısal olarak tenfizi mümnkün değildir.Ancak FIFA’nın elinde çok önemli bir silah vardır.FIFA uçk kararlarını uygulamayan tarafa yaptırımlar uygulayabilmektedir.Bu da UÇK karalarının uygulamamasını imkansız hale getirmektedir.Aynı olay FIBA için de geçerlidir.Kararların uygulanmamsı durumunda FIFA ve FIBA’nın kurulları devreye girmekte ve kararı uygulamayan tarafa,yabancı transferinin engellenmesi, uluslararası müsabakalara katılmaktan men vs gibi yaptırımlar uygulayabilmektedir.
İki kurum arasında en büyük fark maliyet unsurudur.FIFA bu sistemi ayakta tutabilmek için milyonlarca EURO harcamaktadır.FIBA’nın kasasından ise tek bir kuruş dahi çıkmamaktadır.Çünkü FIBA Tahkimi FIBA’nın bir organı değildir. Bu nedenle ücertini ve masraflarını başvuran taraflardan karşılamaktadır.
FIBA Tahkimi kısaca F.A.T olarak isimlendiriliyor, bağımısızlığını belirtmek amacıyla ismini Basketbol Tahkimi ,Basketbal Arbitration Tribunal OLARAK DEĞİŞTİRMİŞTİR.Bu isabetli bir karar olmuştur, çünkü FIFA Tahkimi , FIFA içinde bir kuruluş olmasına karşı,FIBA Tahkimi , FIBA dışında bağımsız bir tahkim kuruluşudur.Bu nedenle Fiba Arbitral Tribunal yerine, Basketbal Arbitration Tribunal, kısaca BAT olarak adlandırılması daha doğru olmuştur.
FIBA TAHKİM KURULU (BAT) VE TAHKİM ŞARTI
FIBA iç tüzüğünün L.2 maddesinde FIBA Tahkim Kurumu, (BAT) yapısı işleyişi ve tahkim şartının ne şekilde olacağı belirtilmiştir. Buna göre ;
L.2.1.1 FIBA basit,hızlı ve ekonomik ,şekilde FIBA içinde, bölgelerinde ve ilgili bölümlerinde direkm olarak katılmayan ve tarafların Basketbol Tahkiminin , doğacak olan uyuşmazlıkların çözmesi konusunda anlaştığı hallerde, basketboldan doğan uyuşmazlıkların çözümü için bağımsız FIBA Tahkim Kurulunu kurmuştur.
L.2.1.1.2 Basketbol Tahkimi kararları CAS ,(Spor Tahkim Mahkemesi),Lozan İsviçre’de temyiz edilir.
L.2.1.3. Basketbol Tahkim kurulu kulüpler,oyuncular, ve menajerler arasında doğan uyuşmazlıkları karara bağlar.
L.2.1.4. Taraflar doğacak olan uyuşmazlıklarda BAT’nun yetkili olması konusunda anlaşmaları halinde , aşağıda gösterilen tahkim şartını sözleşmelerine eklemeleri tavsiye edilir.
“Bu sözleşmeden doğacak her türlü uyuşmazlıkta İsviçre ,Cenevre’de bulunan Basketbol Tahkim Kurulu (BAT),Basketbol Tahkim Kurallarına uygun olarak BAT tarafından atanacak tek hakim tarafından görülecektir.Hakemin bulunduğu yer İsviçre Cenevre olacaktır.Tahkim’de tarafların ikametgahları dikkate alınmaksızın İsviçre Uluslararası Özel Hukuk Kanunu 12. Bölüm uygulanacaktır.Tahkim dili İngilizce olacaktır.Tahkim kararlarına karşı İsviçre Lozan Spor Tahkim Mahkemesine başvurulabilir.Taraflar açıkça İsviçre Uluslararası Özel Hukuk Kanunu Madde 192’de belirtildiği üzere İsviçre Federal Mahkemesi’ne Basketbol Tahkim Kurulu2nun ve Spor Tahkim Mahkemesi’nin vermiş olduğu kararlarına itiraz hakkından vazgeçerler.Spor Tahkim Mahkemesi temyiz üzerine kararını hakkaniyet ve nesafet kurallarına göre verir.”
L.2.2. Basketbol Tahkim Kuralları, BAT öncesi tahkim prosedürü,FIBA Sekreteryası’ndan talep halinde istenebilen veya FIBA web sayfasında bulunan BAT tahkim kurallarına uygun olarak yürütülür.BAT kuralları için yapılacak herhangi bir değişiklik teklifi FIBA Yasa Komisyonu tarafından yapılır ve Genel Kurul onayına sunulur.
L.2.3 BAT ,İsviçre Cenevre’de bulunur.
L.2.4 Finansman
BAT, kendi kendini finanse etmek üzere kurulmuştur.
L2.6 BAT Başkanının Görevleri
BAT Başkanının aşağıda sıralanan görevleri vardır.
BAT’nun düzgün işleyişini sağlamak,bunun yanı sıra,tahkim kurulu için idari işleyişte rehberlik sağlamak.
FIBA Olağan Genel Kurul sırasında en az yenilenebilir dört (4) yıllık dönemler için BAT hakemlerini seçmek.BAT hakemlerinin hukuk deneyimlerinin olması ve ilgili spor yönünden bilgilerinin olması gerekir.
Oylama dikkate alınmak suretiyle, tek hakemli tahkimde hakemi atar.
BAT Hakemleri için uygulanacak maaş sistemlerini belirler.
BAT Tahkim kurulu tarafından belirlenmiş olan diğer görevleri yerine getirir.
L.2.7 BAT KARARLARINA SAYGI
L2.7.1 Bir tarafın BAT’nun veya Spor Tahkim Mahkemesinin itiraz üzerine vermiş olduğu nihai kararlarını, geçici veya ihtiyati tedbirlerini yerine getirmemesi halinde, kararın yerine getirilmesini isteyen taraf, karşı tarafın FIBA’dan cezalandırılmasını isteyebilir.FIBA tarafından tahkim mahkemesinin kararlarını yerine getirmeyen tarafa uygulanabilecek yaptırımlar :
100.000 EURO’ya kadar para cezası, bu para cezası tek veya,
Menajer ise FIBA lisansının iptali ve/veya
Oyuncu ise uluslararsı transferi yasaklama ve/veya,
Kulüp ise yeni oyuncuların kaydolmasını yasaklama ve/veya uluslararası yarışmalara katılmasını yasaklama,
Bu cezalar birden falca uygulanabilir.
L.2.7.2 Cezalandırılmasını isteyen taraf BAT/CAS tüm dosyası ile birlikte talebini FIBA’ya göndermelidir.Yaptırımla ilgili karar Genel Sekreter ya da temsilcisi tarafından alınır.Bu kararı vermeden önce ilgili tarafa kendini savunması için imkan tanınmalıdır.
L.2.7.3 Yaptırımın uygulanması yönündeki karara maruz olan taraf Temyiz Kurallarının düzenlendiği iç tüzüğe göre FIBA Temyiz Kuruluna itiraz edebilir.
KAYNAKCA :
1) FIFA Regulations,National Dispute Resolition Chamber (NDRC) Standart Regulations.
2) FIBA General Status
3) FIBA Internal Regulations. (Regulation ( L ) Governing Appeals and Arbitration)
